Gemeenten en paviljoenhouders spelen een belangrijke rol bij het realiseren van schone stranden en het voorkomen van plastic soep vanaf het strand. De kennis en ervaringen uit de betreffende Green Deal zijn voor hen nu vertaald naar praktische, beknopte checklists.

Schone stranden leiden tot tevreden bezoekers en minder plastic soep. In principe kunnen gemeenten en paviljoenhouders, als belangrijke beheerders van de stranden, vier strategieën hanteren voor de aanpak van zwerfafval:
1. Voorkomen dat het ontstaat door beïnvloeding van het wegwerpgedrag van bezoekers
2. Voorkomen dat het ontstaat door een bronaanpak
3. Zelf opruimen
4. Op laten ruimen door anderen: participatie, door vrijwilligers en NGO’s. Denk bijvoorbeeld aan de Beach Cleanup van Stichting de Noordzee.
De eerste twee strategieën, het voorkomen, gaan er hopelijk voor zorgen dat de laatste twee, opruimen, steeds minder nodig zijn. Voorlopig zal echter op alle vier ingezet moeten worden. Om gemeenten en paviljoenhouders daarin bij te staan, zijn vanuit de Green Deal Schone Stranden de mogelijkheden daartoe op een rijtje gezet.

De volledige checklists zijn te downloaden op de Kenniswijzer zwerfafval:
Checklist Paviljoenhouders
Checklist Gemeenten

Checklist voor gemeenten
Voor gemeenten zijn in de checklist o.a. de volgende zaken uitgewerkt:
• Goede afvalvoorzieningen
Een afvalbak is niet alleen een ontdoeningsfaciliteit, maar ook een sterke trigger tot schoon-gedrag: een afvalbak zien nodigt uit tot gebruik. En dat kun je op verschillende manieren versterken. In de checklist staan belangrijke aandachtspunten en opties voor optimale werking van afvalbakken.
• Afstemming en samenwerking met paviljoenhouders, maatschappelijke organisaties, reddingsbrigade en anderen
Gezamenlijke betrokkenheid bij het strandbeheer is een belangrijke succesfactor: samen vormen de partijen ogen, oren, hersenen en handjes voor een schoon strand. Een gezamenlijke actie kan bijvoorbeeld zijn het beschikbaar stellen aan bezoekers van hulpmiddelen als afvalzakjes, peukenbakjes of zogenaamde “juttassen”. Om een goede samenwerking te verkennen en vorm te geven kan gebruik gemaakt worden van het My Beach concept my-beach.nl. Samenwerking met en facilitering van maatschappelijke organisaties, zoals Stichting De Noordzee, Surfridersfoundation, Grondstofjutters, Trashurehunt en Juttersgeluk, is erg aantrekkelijk: daar zit veel positieve energie en capaciteit om de stranden schoon te maken en te houden.
• Gebruik van motiverende boodschappen en symbolen op slimme plekken
Uit de gedragspsychologie weten we dat het schoon-gedrag van mensen behoorlijk gestuurd kan worden met behulp van teksten, symbolen, kleuren en geuren. In de checklist worden een aantal voorbeelden en aandachtspunten genoemd bij het toepassen van deze inzichten. Bedacht moeten worden dat mensen naar het strand komen om te genieten en dat ze het strand dus een waardevolle plek vinden. Ook is de plastic soep problematiek inmiddels erg bekend. Dit alles biedt mooie, nog veelal onbenutte mogelijkheden!
• Stimuleren van adoptie/participatie
Zoals al gezegd wordt het strand door heel veel mensen als een waardevolle genietplek gezien. Dat betekent ook dat veel bezoekers best wel een handje willen helpen, zeker als dat, bijvoorbeeld vanuit de gemeente, een beetje makkelijk wordt gemaakt met hulpmiddelen en faciliteiten. Ook hier liggen nog flinke kansen.

Checklist voor paviljoenhouders
Bezoekers blijven langer zitten op een schoon strand of terras. Dat maakt dat ook paviljoenhouders belang hebben bij schoon. Als actieve en intensief aanwezige partij kunnen zij dan ook een grote rol hebben. Dan gaat het naast snel en goed opruimen met name om het voorkomen van zwerfafval.
• Goede afvalvoorzieningen zijn ook bij paviljoenhouders uiteraard belangrijk. Dan gaat het bijvoorbeeld ook om een klein afvalbakje op terrastafels buiten, waar de wind snel vat heeft op afval. In de checklist komen alle opties en tips aan de orde.
• Sterk in de belangstelling, ook vanuit de EU-regelgeving, staat het verminderen van het gebruik van SUP’s: single use plastics, zoals plastic bestek, frietbakjes of rietjes. In de checklist worden diverse alternatieven genoemd. Vanuit Europa gaat straks een verbod gelden op bepaalde plastic wegwerpproducten. Biologisch afbreekbaar plastic is geen alternatief: het breekt niet goed af in strand-omstandigheden. Bovendien zouden bezoekers kunnen gaan denken dat ze deze producten gewoon van zich af kunnen gooien.
• Door de gastheer-gast relatie kan een paviljoenhouder met zijn eigen gedrag en goede boodschappen en symbolen sterke invloed uitoefenen op het schoon-gedrag van klanten. Bijvoorbeeld door uit te dragen dat ze een schoon strand belangrijk vinden. Een daadwerkelijk schoon en zichtbaar schoongehouden paviljoen is feitelijk de eerste ‘prime” voor een bezoeker. Bijvoorbeeld door een “bukplicht” voor het personeel. De checklist bevat vele concrete voorbeelden van dergelijke gedrag beïnvloedende maatregelen. Door een goede afstemming samenwerking met de gemeente en andere strand-partijen kunnen de effecten daarvan nog verder versterkt worden.

Marjan Poortinga en Addie Weenk, Rijkswaterstaat
(aangepast naar artikel dat eind april zal verschijnen in afvalvakblad GRAM)